Ustawa o transporcie kolejowym określa procedury i warunki, których spełnienie jest niezbędne, aby prowadzić działalność w obszarze kolei wąskotorowych. Warunki te są uproszczone w porównaniudo kolei normalnotorowej, niemniej jednak w celu ich realizacji konieczne jest spełnienie zasadniczych wymagań w zakresie bezpieczeństwa transportu kolejowego. Zarządcy oraz przewoźnicy prowadzący działalność na liniach kolejowych o szerokości toru mniejszej niż 1435 mm (ale nie mniejszejniż 300 mm[1]) są bowiem zobowiązani m.in. do posiadania dokumentów uprawniającychdo eksploatacji infrastruktury i prowadzenia przewozów w ramach kolei wąskotorowej, zachowania właściwego stanu technicznego oraz utrzymania infrastruktury, a także eksploatacji i utrzymania pojazdów kolejowych, jak również do sprawowania należytego nadzoru nad kwalifikacjami zatrudnionych pracowników.
Podstawowym dokumentem wymaganym dla eksploatacji kolei wąskotorowych jest świadectwo bezpieczeństwa wydawane przez Prezesa UTK dla zarządców i przewoźników działających w tym sektorze. Dokument ten stanowi potwierdzenie, że podmiot spełnia podstawowe wymagania w zakresie bezpiecznego prowadzenia ruchu kolejowego i wykonywania przewozów kolejowych.
Podmioty działające w obszarze kolei wąskotorowych często są w posiadaniu unikatowych, historycznych typów pojazdów kolejowych. Ich utrzymanie winno być określone w dokumentacji systemu utrzymania pojazdu kolejowego (DSU), która określa sposób postępowania w procesie utrzymania pojazdu.
Poza utrzymaniem pojazdów kolejowych w należytym stanie technicznym, istnieje szereg wymagań związanych z utrzymaniem infrastruktury, organizacją ruchu kolejowego oraz z kwalifikacjami, jakie muszą posiadać pracownicy zatrudnieni na stanowiskach związanych z transportem kolejowym. Wszystkie wymagania mają jeden cel – zapewnić bezpieczne prowadzenie ruchu kolejowego. Wszelkie postanowienia, wymagania i normy z tym związane winny znajdować się w regulaminie technicznym kolei wąskotorowej.
Obejmując troską rozwój kolei o szerokości toru mniejszej niż 1435 mm, w ramach Akademii UTK Prezes UTK organizuje cykliczne szkolenia związane z tematyką kolei wąskotorowych, w których przybliża zagadnienia związane z ich funkcjonowaniem, w szczególności pod kątem wymagań w zakresie bezpieczeństwa transportu kolejowego. Prezes UTK przekazał uczestnikom wskazanych szkoleń poradnik „Koleje wąskotorowe – Poradnik Prezesa UTK”, którego celem jest szczegółowe wyjaśnienie procedur i wymagań, których spełnienie jest niezbędne, aby rozpocząć i bezpiecznie prowadzić działalność w obszarze kolei wąskotorowych.
Zgodnie z obowiązującym prawem krajowym i europejskim, pełną odpowiedzialność za bezpieczne funkcjonowanie systemu kolejowego ponoszą podmioty działające w jego ramach. Odpowiedzialność ta dotyczy zarządców infrastruktury i przewoźników kolejowych, w tym działających w zakresie kolei wąskotorowej. Z uwagi na powyższe, Prezes UTK dokonuje cyklicznych kontroli tego typu jednostek.
Niestety, w ostatnim czasie podczas przeprowadzanych kontroli, identyfikowane są nieprawidłowości w obszarach utrzymania infrastruktury, eksploatacji pojazdów oraz dotyczące kwalifikacji zatrudnionych pracowników przez podmioty działające w branży kolei wąskotorowych.
„Operatorzy kolei wąskotorowej są zobowiązani do spełniania określonych w obowiązujących przepisach wymogów prawnych. Historyczne dziedzictwo kolei wąskotorowych nie może uzasadniać akceptacji występowania sytuacji, w których zagrożone będzie bezpieczeństwo podróżujących pasażerów” – podkreśla dr inż. Ignacy Góra Prezes UTK.
Należy podkreślić, że w związku ze specyfiką działalności kolei wąskotorowych, przepisy prawa zostały w wielu przypadkach specjalnie do nich dostosowane. Z związku z tym, w sytuacji łamania przepisów Prezes UTK jest zobligowany do wdrażania stosownych działań, mających na celu zagwarantowanie właściwego funkcjonowania kolei wąskotorowych. Bezpieczeństwo podróżujących pasażerów jest bowiem najwyższym dobrem, które w każdej sytuacji powinno być chronione.
Ponadto, w najbliższym czasie Prezes UTK w ramach realizacji zadań z zakresu nadzoru nad kolejami wąskotorowymi powoła zespół ds. monitorowania poziomu bezpieczeństwa. Działania specjalnego zespołu zadaniowego stanowią reakcję na stwierdzane przez Prezesa UTK nieprawidłowości we wskazanym wyżej obszarze. W swym założeniu praca zespołu zadaniowego powinna również pozytywnie wpłynąć na świadomość uczestników rynku kolejowego, przyczyniając się tym samym do podejmowania właściwych środków profilaktycznych, zapewniających właściwy poziom bezpieczeństwa ruchu kolejowego.
[1] Przepisów ustawy o transporcie kolejowym nie stosuje się do transportu kolejowego na liniach wąskotorowych o szerokości toru mniejszej niż 300 mm.