Do podstawowych zadań Oddziałów należy w szczególności:
- realizacja zadań wynikających z wewnętrznych poleceń, zarządzeń, decyzji, wytycznych Prezesa UTK, Wiceprezesów UTK i Dyrektora Generalnego UTK;
- realizacja wniosków Najwyższej Izby Kontroli i innych organów kontroli zewnętrznej w zakresie wskazanym przez Prezesa UTK;
- współpraca z Departamentem Planowania i Nadzoru oraz samodzielna realizacja zadań w zakresie planowania, organizowania, koordynowania i nadzorowania działań nadzorczych;
- proponowanie działań nadzorczych w zakresie nieprawidłowości zdiagnozowanych na obszarze działania właściwego Oddziału, wpływających na bezpieczeństwo ruchu kolejowego lub właściwe funkcjonowanie sektora kolejowego;
- rejestrowanie wyników działań nadzorczych na każdym ich etapie w Rejestrze Działań Nadzorczych, zgodnie z wytycznymi Departamentu Planowania i Nadzoru w tym zakresie;
- opracowywanie analiz, opinii, informacji oraz sprawozdań i raportów, na podstawie prowadzonej przez Oddział działalności, w formie i zakresie uzgodnionym z Departamentem Planowania i Nadzoru;
- współpraca z Departamentem Planowania i Nadzoru przy opracowywaniu, przeglądzie oraz aktualizowaniu obowiązujących procedur i podprocedur dotyczących metodyki prowadzenia działań nadzorczych;
- współpraca z Departamentem Planowania i Nadzoru w zakresie opracowywania projektu rocznego planu nadzoru Prezesa UTK;
- współdziałanie z właściwymi komórkami organizacyjnymi w opracowywaniu projektów wewnętrznych aktów prawnych, wydawanych przez Prezesa UTK i Dyrektora Generalnego UTK;
- współpraca z terenowymi organami administracji publicznej, stowarzyszeniami społecznymi i zawodowymi oraz innymi organizacjami na obszarze właściwym dla Oddziału;
- uczestnictwo w projektowaniu i realizacji budżetu UTK, w tym opracowywanie propozycji wydatkowania środków budżetowych UTK w zakresie właściwości Oddziału oraz prawidłowe wykorzystywanie i rozliczanie środków finansowych przekazanych do dyspozycji Oddziału;
- prawidłowe zarządzanie majątkiem powierzonym Oddziałowi oraz dbanie o miejsce pracy;
- współpraca z Biurem Prezesa w zakresie wypracowywania informacji przekazywanych środkom społecznego przekazu;
- reprezentowanie na zewnątrz UTK w sprawach należących do zakresu zadań Oddziału, a niezastrzeżonych dla Prezesa UTK, Wiceprezesów UTK oraz Dyrektora Generalnego UTK.
Do merytorycznych zadań Oddziałów należy w szczególności:
- nadzór nad wydanymi przez Prezesa UTK certyfikatami bezpieczeństwa, jednolitymi certyfikatami bezpieczeństwa, autoryzacjami bezpieczeństwa, certyfikatami podmiotów odpowiedzialnych za utrzymanie (ECM), świadectwami bezpieczeństwa oraz wydanymi zezwoleniami na dopuszczenie do eksploatacji i świadectwami dopuszczenia do eksploatacji;
- nadzór nad postępowaniami prowadzonymi przez komisje kolejowe w sprawie zaistniałych zdarzeń, tj. poważnych wypadków, wypadków i incydentów, w tym analiza sporządzanej przez te komisje dokumentacji w szczególności protokołów ustaleń końcowych, na potrzeby prowadzonych działań nadzorczych;
- nadzór nad bezpiecznym prowadzeniem ruchu kolejowego, eksploatacją i utrzymaniem linii, bocznic i pojazdów kolejowych; przedmiotem nadzoru są między innymi:
- linie kolejowe oraz bocznice kolejowe wraz z urządzeniami towarzyszącymi, służącymi do prowadzenia ruchu oraz sposób ich utrzymania i eksploatacji,
- zasady i organizacja prowadzenia ruchu kolejowego na liniach kolejowych oraz bocznicach kolejowych,
- pojazdy kolejowe, oznakowanie eksploatowanych pojazdów kolejowych oraz wymagane dokumenty,
- zasady bezpieczeństwa ruchu kolejowego i bezpieczeństwa podczas przewozów kolejowych osób i rzeczy,
- kwalifikacje zawodowe oraz prawidłowe wykonywanie obowiązków służbowych przez pracowników bezpośrednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz przez prowadzących pojazdy kolejowe,
- czas pracy pracowników bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem, w tym w szczególności nad maszynistami, zgodnie z art. 22ca ustawy o transporcie kolejowym;
- udział w działaniach nadzorczych w zakresie systemów zarządzania bezpieczeństwem i systemów zarządzania utrzymaniem;
- kontrola wykonania przez podmioty działające na rynku transportu kolejowego wniosków i zaleceń pokontrolnych Prezesa UTK;
- kontrola wykonania przez podmioty działające na rynku transportu kolejowego decyzji administracyjnych wydanych przez Prezesa UTK;
- prowadzenie działań nadzorczych nad przestrzeganiem przez podmioty zasad bezpieczeństwa przewozu koleją towarów niebezpiecznych;
- nadzór nad spełnianiem przez podsystem, na który wydane zostało zezwolenie na oddanie do eksploatacji, wymagań będących podstawą wydania tego zezwolenia;
- nadzór nad rynkiem wyrobów, na podstawie ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku oraz odpowiednich przepisów prawa unijnego, w tym:
- udział w czynnościach związanych z nadzorem rynku wyrobów przeznaczonych do stosowania w kolejnictwie,
- udział w wykonywaniu kontroli w zakresie zgodności z zasadniczymi wymaganiami, wprowadzonych do eksploatacji kolei linowych przeznaczonych do przewozu osób,
- udział w prowadzonych kontrolach wyrobów wprowadzonych do stosowania w kolejnictwie;
- prowadzenie działań kontrolnych i nadzorczych nad przestrzeganiem praw pasażerów;
- prowadzenie działań nadzorczych nad podmiotami prowadzącymi szkolenia i egzaminy osób zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z prowadzeniem ruchu kolejowego, bezpieczeństwem ruchu kolejowego oraz z prowadzeniem pojazdów kolejowych;
- prowadzenie działań nadzorczych nad podmiotami prowadzącymi badania lekarskie warunkujące uzyskanie uprawnień do prowadzenia pojazdów kolejowych;
- weryfikowanie danych zawartych we wnioskach o wydanie licencji na wykonywanie przewozów kolejowych lub świadczenie usług trakcyjnych oraz kontrola i nadzór w zakresie przestrzegania warunków określonych w udzielonych licencjach;
- współpraca przy postępowaniach administracyjnych prowadzonych przez Departament Planowania i Nadzoru w sprawach o naruszenie przepisów z zakresu kolejnictwa;
- weryfikacja wniosków o powoływanie i odwoływanie składów osobowych komisji egzaminacyjnych, stwierdzających kwalifikacje pracowników zatrudnionych na stanowiskach bezpośrednio związanych z bezpieczeństwem i prowadzeniem ruchu kolejowego oraz prowadzeniem pojazdów kolejowych;
- prowadzenie ewidencji zdarzeń kolejowych, które podlegają obowiązkowi zawiadamiania przez podmioty kolejowe, właściwie dla miejsca zdarzenia;
- monitorowanie we współpracy z Departamentem Planowania i Nadzoru stanu realizacji zaleceń wydawanych przez Państwową Komisję Badania Wypadków Kolejowych oraz koordynowanie opracowania rocznych informacji o działaniach podejmowanych w obszarze zaleceń;
- realizacja we współpracy z Departamentem Monitorowania i Bezpieczeństwa zadań dotyczących przeprowadzania audytów w sprawach o wydanie certyfikatów podmiotom odpowiedzialnym za utrzymanie (ECM);
- realizacja działań nadzorczych wynikających z zawartych porozumień międzynarodowych w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego;
- realizacja innych zadań w zakresie właściwym dla Prezesa UTK, zlecanych przez Departament Planowania i Nadzoru.