25 listopada br., w warszawskiej siedzibie Urzędu Transportu Kolejowego zorganizowano spotkanie z okazji Dnia Kolejarza poświęcone dziejom kolei wąskotorowych. Spotkaniu towarzyszył wernisaż wystawy fotografii autorstwa Piotra Wiesława Rudzkiego.
Uczestnicy spotkania obejrzeli poetycki, przywołujący zapisy archiwalne film Anny Marii Boros, absolwentki Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Powstał on przy współpracy z P. W. Rudzkim i opowiada o życiu pracowników kolei.
Prezes UTK Krzysztof Dyl rozpoczynając cykl krótkich wykładów powiedział, że kolej to przede wszystkim ludzie, którzy codziennie na kolei pracują, ale także entuzjaści kolejnictwa, ci, którzy podtrzymują dobrą tradycję i wzmacniają zawodowy etos.
Były minister transportu Adam Wielądek, członek Piaseczyńskiego Towarzystwa Kolei Wąskotorowej zwrócił uwagę na nieoceniony wkład miłośników i entuzjastów kolei w przekazywanie następnym pokoleniom wiedzy o jej historii. A. Wielądek, który, jak wspominał, sam jeździł w młodości Grójecką Koleją Wąskotorową, zwrócił też uwagę na różne działania Urzędu Transportu Kolejowego w dziedzinie edukacji — zachęcał pracowników UTK i kolejarzy, by nadal, jak dotąd, propagowali ideę kolei i przybliżali młodemu pokoleniu jej piękno.
Prof. dr hab. Wojciech Tomasik, historyk literatury z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, przedstawił miejsce kolei w dziejach światowej techniki. Zwrócił uwagę na kilka interesujących faktów, m.in. na wspólną cechę pojazdów służących w różnych epokach do przewożenia ludzi i rzeczy; cechą tą miał być, zdaniem profesora, określony i niezmienny rozstaw kół — najstarsze ślady pojazdów kołowych, liczące więcej niż 3500 lat, dowodzą, że stosowano rozstaw kół o szerokości od 130 do 160 cm; w Rzymie czasów cesarstwa koła były oddalone od siebie o 140 cm (5 stóp rzymskich). Stephenson natomiast, projektując pierwszą linię kolejową, która powstała w 1825 r., przyjął rozstaw 143 cm (4 stopy, czyli 8,5 cala) — kierować się miał rozstawem kół pojazdów konnych. W ten między innymi sposób kolej wpisuje się w europejską tradycję transportu — z jednej strony podejmując, jak ten krótki przegląd pokazał, przyjęte, choć na ogół nieusystematyzowane normy, z drugiej strony — wprowadzając w dzieje techniki i w naszą codzienność falę modernizacji. To kolej bowiem, podkreślał profesor, w XIX wieku ufundowała nam świat zupełnie nowy – jej zawdzięczamy standaryzację czasu; właśnie kolej wymusiła przecież wprowadzenie 24-godzinowego zegara.
Historyczną wartość kolei wąskotorowej dla rozwoju techniki i gospodarki naszego kraju, w szczególności w okresie międzywojennym, podkreślił dr Zbigniew Tucholski z Polskiej Akademii Nauk. Skoncentrował się jednak nie na technice, a na humanistycznym wymiarze spotkania w UTK: zaznaczył, że przedsięwzięcia takie jak prezentowana wystawa dokumentują nasze dziedzictwo, pokazują cenny tabor, który dziś dzięki miłośnikom kolejnictwa odzyskuje swój blask.
Mieliśmy również okazję wysłuchać poezji. Piotr W. Rudzki i Piotr Paweł Woźniak z pomorskiej grupy Pantograf przygotowali niewielkie przedstawienie, podczas którego recytowali m. in. wiersze Jarosława Iwaszkiewicza pt. „Jeszcze jedna podróż” i Ewy Lipskiej „Czyjeś rozmyślania w pociągu”, odczytywali też fragmenty książki P. W. Rudzkiego. Refleksja przez nich podejmowana obracała się wokół formuły „Homo viator”, człowieka podróżującego — dwudziestowieczny homo viator to, w ich ujęciu, człowiek podróżujący koleją.
Prof. dr hab. Kazimierz Równy, emerytowany profesor prawa międzynarodowego podjął aktualny i ważny temat zrównoważonego rozwoju transportu. Mówił o roli kolei we współczesnym ekosystemie — jako ekologicznego, przyjaznego środowisku naturalnemu środka transportu.
Uczestnicy spotkania obejrzeli wystawę fotografii P. W. Rudzkiego pt. „WĄSKIE LINIE ZNÓW. Likwidacja kolei wąskotorowych PKP w 2001 r. w obiektywie humanisty” i obiektów Anny Dziuby i Zbigniewa Tucholskiego we foyer Urzędu Transportu Kolejowego.
Serdecznie dziękujemy Inicjatorom spotkania, w tym również, poza wymienionymi wyżej członkami grupy Pantograf, dyrektorowi Aleksandrowi Drzewieckiemu z Oddziału Terenowego UTK w Katowicach, który inicjatywę tę aktywnie wspierał — oraz wszystkim naszym Gościom za przybycie i udział w tym wydarzeniu.
Wystawę można oglądać do 10 grudnia 2015 r. na XII piętrze budynku, w którym ma siedzibę Urząd Transportu Kolejowego, przy Al. Jerozolimskich 134. Zapraszamy!
