W nowej analizie porównane są dwa sposoby podróżowania na trasach krajowych i europejskich: pociągiem i samolotem. Przedstawiony został również szerszy kontekst europejski i przewidywane konsekwencje Zielonego Ładu dla poszczególnych gałęzi transportu. Podstawowym pytaniem, na które raport stara się odpowiedzieć jest: czy kolej będzie na tyle konkurencyjna i atrakcyjna dla podróżnego, by mogła skutecznie konkurować z transportem lotniczym.
Pandemia COVID-19 najprawdopodobniej przyspieszyła proces zastępowania transportu lotniczego kolejowym. Długi okres ograniczeń sanitarnych związanych z COVID-19 pokazał, że popyt na usługi przewozów lotniczych może ulec gwałtownej redukcji i nie wróć do poziomu sprzed pandemii. Doświadczenia z okresu pandemii mogą prowadzić do trwałego zakwestionowania dotychczasowych nawyków podróżowania i zdefiniowania na nowo potrzeb w tym zakresie.
Ograniczenia związane z pandemią COVID-19 podobnie wpłynęły na wszystkie środki transportu publicznego, jednak - jak pokazują dane za pierwsze półrocze 2021 r. - kolejowe przewozy pasażerskie odbudowują się po pandemii znacznie szybciej niż transport lotniczy. Według danych UTK w pierwszym półroczu 2021 r. koleją przewieziono 97 mln pasażerów, czyli o 40% mniej w porównaniu z analogicznym okresem w 2019 r. Według danych ULC w pierwszym półroczu 2021 r. liczba obsłużonych pasażerów w lotniczym ruchu krajowym – regularnym i czarterowym – wyniosła 420 tys., czyli o 77 % mniej niż w pierwszej połowie 2019 r.
Polityka klimatyczna Unii Europejskiej i Europejski Zielony Ład również przyczynią się do głębokich zmian w konkurencyjności poszczególnych środków transportu. Coraz częściej pojawiają się inicjatywy wprowadzenia w transporcie systemowych rozwiązań prawnych, takich jak zastosowanie zasady „zanieczyszczający płaci” czy opodatkowanie paliwa lotniczego, co mogłoby podnieść koszt podróży samolotem a zmniejszyć koszt podróży pociągiem. Transport drogowy zostanie objęty unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS), co pozwoli na ustalenie ceny zanieczyszczeń, stymulowanie stosowania czystszych paliw oraz reinwestowanie w czyste technologie. Komisja Europejska proponuje też stopniowe zniesienie bezpłatnych uprawnień do emisji w sektorze lotnictwa, który już jest objęty systemem EU ETS, oraz przejście do pełnej sprzedaży uprawnień na aukcjach do 2027 r.
W raporcie przedstawione zostały również wyniki badania, w którym przeanalizowano, w jakim stopniu w polskich warunkach podróż pociągiem jest bardziej atrakcyjna od podróży samolotem. Zbadano, jak w przypadku krajowej podróży biznesowej z miasta A do miasta B kształtuje się konkurencyjność tych dwóch środków transportu pod względem czasu i kosztów podróży, a także emisji CO2. Przeprowadzona analiza potwierdziła, że podróż samolotem na trasach krajowych w Polsce nie zawsze jest szybsza od podróży pociągiem. Jeżeli doliczony zostanie czas dotarcia transportem publicznym na lotnisko i z lotniska, które zazwyczaj zlokalizowane są poza centrami miast (od 10 do 60 min), uwzględnione zostanie 120 min celem odpraw, to okaże się, że dla 7 z 12 analizowanych tras całkowity czas podróży jest krótszy pociągiem. Cena biletu za pociąg w każdym analizowanym połączeniu jest niższa niż samolotem średnio o 180 zł, jednak w przypadku podróży samolotem w dwie strony łączna cena biletów proporcjonalnie obniża się.