W ramach transpozycji dyrektywy 2016/797 o interoperacyjności oraz dyrektywy 2016/798 o bezpieczeństwie kolei, 28 lipca 2021 r. weszły w życie istotne zmiany w ustawie o transporcie kolejowym. Obejmują m.in. nadzór nad eksploatacją i utrzymaniem infrastruktury kolejowej oraz pojazdów kolejowych. Poszerzają one wachlarz środków, którymi dysponuje Prezes UTK wykonując powierzone mu zadania w zakresie nadzoru nad bezpieczeństwem transportu kolejowego.
Pisemne ostrzeżenie
Zgodnie ze znowelizowanymi przepisami, w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów z zakresu kolejnictwa Prezes UTK może wystosować do podmiotu kolejowego pisemne ostrzeżenie (art. 14aa ust. 1).
Ustawa wprowadza przy tym szeroki katalog przedsiębiorstw, do których takie ostrzeżenia mogą być kierowane. Są nimi: przewoźnik kolejowy, zarządca, użytkownik bocznicy kolejowej, przedsiębiorca zarządzający infrastrukturą i wykonujący przewozy w metrze, producent albo jego upoważniony przedstawiciel, jednostka notyfikowana, podmiot odpowiedzialny za utrzymanie, wykonawca modernizacji, importer, inwestor lub dysponent.
Pisemne ostrzeżenie zawierać będzie:
- opis oraz charakter naruszenia,
- wskazanie przepisu, który został naruszony
- termin na udzielenie odpowiedzi o działaniach podjętych lub planowanych do podjęcia w celu usunięcia stwierdzonego naruszenia, wraz z ich harmonogramem.
Podmiot, do którego zostanie wystosowane pisemne ostrzeżenie będzie zobowiązany do udzielenia odpowiedzi o działaniach podjętych lub planowanych do podjęcia w celu usunięcia stwierdzonego naruszenia (wraz z ich harmonogramem) we wskazanym przez Prezesa UTK terminie. Brak reakcji na pisemne ostrzeżenie będzie obligował Prezesa UTK do nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej (art. 66 ust. 1 pkt 10).
Niezbędne środki naprawcze
W przypadku gdy przewoźnik kolejowy uzyska wiedzę, że użytkowany przez niego pojazd kolejowy nie spełnia jednego z mających zastosowanie zasadniczych wymagań systemu kolei, przyjmuje niezbędne środki naprawcze w celu zapewnienia zgodności pojazdu z zasadniczymi wymaganiami systemu kolei. Wówczas przewoźnik kolejowy ma obowiązek poinformowania o przyjętych środkach naprawczych Agencję Kolejową Unii Europejskiej oraz Prezesa UTK nie później niż w terminie 30 dni od dnia ich przyjęcia (art. 23fa ust.1.).
W przypadku, gdy Prezes UTK w wyniku przeprowadzonych działań nadzorczych lub z innych źródeł uzyska wiedzę że pojazd kolejowy lub typ pojazdu nie spełnia jednego z mających zastosowanie zasadniczych wymagań systemu kolei, niezwłocznie wzywa przewoźnika kolejowego eksploatującego taki pojazd lub typ pojazdu do przyjęcia niezbędnych środków naprawczych w celu zapewnienia zgodności z zasadniczymi wymaganiami systemu kolei. O zaistnieniu takiej sytuacji Prezes UTK niezwłocznie informuje Agencję i inne krajowe organy do spraw bezpieczeństwa pozostałych państw członkowskich Unii Europejskiej.
Tymczasowe środki bezpieczeństwa
Od 28 lipca 2021 r. Prezes UTK może wydać wobec przewoźnika kolejowego posiadającego jednolity certyfikat bezpieczeństwa decyzję wprowadzającą tymczasowe środki bezpieczeństwa. Obejmują one zawieszenie lub ograniczenie działalności podmiotu (art. 14 ust. 2a). Organ będzie uprawniony do zastosowania tego typu środków w przypadku, gdy po przeprowadzeniu działań nadzorczych stwierdzi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Decyzja wprowadzająca tymczasowe środki bezpieczeństwa będzie z mocy prawa podlegała natychmiastowej wykonalności.
O zastosowaniu tymczasowych środków bezpieczeństwa w przypadku podmiotów posiadających jednolite certyfikaty bezpieczeństwa wydane przez Agencję Kolejową Unii Europejskiej Prezes UTK będzie zobowiązany poinformować Agencję w terminie 7 dni.
Prezes UTK będzie również mógł wprowadzić tymczasowe środki bezpieczeństwa w przypadku gdy zastosowane przez przewoźnika kolejowego środki naprawcze nie zapewniają zgodności pojazdu z zasadniczymi wymaganiami systemu kolei i gdy ta niezgodność prowadzi do zagrożenia bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Równolegle Prezes UTK lub Agencja Kolejowa Unii Europejskiej mogą zawiesić zezwolenie dla typu pojazdu (art. 23fa ust. 5).
Nowe zasady pobierania opłat
Zmiany w zakresie działań nadzorczych Prezesa UTK dotyczą również opłat za:
- kontrole w ramach sprawowanego nadzoru nad ośrodkami szkolenia i egzaminowania maszynistów oraz kandydatów na maszynistów;
- kontrole w ramach sprawowanego nadzoru nad podmiotami uprawnionymi do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności.
Rozporządzenie z 22 lipca 2021 r. w sprawie opłat pobieranych przez Prezesa UTK ustala wysokość opłaty w obydwu przypadkach na 5500 zł. Jest to stała stawka, która nie jest jak dotychczas uzależniona od pracochłonności.
Podstawa prawna:
- art. 14, art. 14aa, art. 16, art. 23fa ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1043, z późn zm.)
- rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 22 lipca 2021 r. w sprawie opłat pobieranych przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego (Dz. U. poz. 1358).