Jednym z wymogów organizacyjnych przedsiębiorstw kolejowych jest odpowiednie zarządzanie ryzykiem związanym z przemęczeniem personelu. Analizę tego zagadnienia umożliwia art. 22ca ust. 4 ustawy o transporcie kolejowym. Przepis ten nakłada na przewoźników kolejowych oraz zarządców infrastruktury kolejowej obowiązek przekazania Prezesowi Urzędu Transportu Kolejowego oświadczeń maszynistów o wykonywaniu pracy na stanowisku maszynisty na rzecz innego podmiotu. Oświadczenia zawierają m.in. informacje o przeciętnej tygodniowej liczbie godzin prowadzenia pojazdu kolejowego lub pociągu. Z przekazywanych dokumentów wynika, że w tej grupie maszynistów mogą zdarzać się przypadki nieprzestrzegania odpowiedniego poziomu nieprzerwanego odpoczynku..
Niezachowanie normy czasu odpoczynku wynikającej z art. 133 § 1 Kodeksu pracy może powodować nieuzasadnione ryzyko. Przemęczenie osób prowadzących pojazdy kolejowe może mieć negatywne konsekwencje dla poziomu bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Aby zminimalizować prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych incydentów przedsiębiorstwa kolejowe powinny uwzględnić to zjawisko w procedurach wewnętrznych.
Zarządcy i przewoźnicy kolejowi tworzą systemy zarządzania bezpieczeństwem w celu zapewnienia, że system kolejowy jest zdolny spełniać wspólne wymagania bezpieczeństwa (CST), jest zgodny z wymaganiami krajowych przepisów bezpieczeństwa oraz z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa ustanowionymi w TSI, przy stosowaniu wspólnych metod oceny bezpieczeństwa (CSM).
Zgodnie z wymogiem 3.1.1.a zawartym w Załączniku I do rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2018/762 organizacja musi wskazać i poddać analizie wszystkie ryzyka operacyjne, organizacyjne i techniczne istotne dla rodzaju, zakresu i obszaru działalności prowadzonej przez organizację. Ryzyka takie obejmują ryzyka wynikające z czynników ludzkich i organizacyjnych, takich jak obciążenie pracą, organizacja pracy, zmęczenie lub odpowiedniość procedur oraz działalność innych zainteresowanych stron. Wymóg ten odpowiada kryterium A.1 i D.1 załącznika I rozporządzenia Komisji (UE) Nr 1158/2010.
Przedsiębiorstwa kolejowe, które korzystają z usług tych samych maszynistów, powinny potraktować wielokrotne zatrudnienie jako ryzyko wspólne dla prowadzenia ich działalności. Wymaga to podjęcia odpowiednich kroków, w tym przyjęcia odpowiednich procedur zarządzania ryzykiem wspólnym, gwarantujących obieg niezbędnych informacji. Mogą one przewidywać różne rozwiązania, jak choćby narady koordynacyjne pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, czy ustalenie innych sposobów wzajemnego powiadamiania z wyprzedzeniem o grafikach pracy maszynistów. W efekcie powinno to ograniczyć przypadki, w których powszechnie obowiązujący standard każdorazowego upewnienia się, czy pracownik miał zapewniony odpowiedni wypoczynek, nie jest przestrzegany.
Wdrożenie tego typu mechanizmów nie powinno być postrzegane jako sprzeczne z zapisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. (ogólne rozporządzenie o ochronie danych – RODO), gdyż będą one stanowiły niezbędny element systemu zarządzania bezpieczeństwem wymaganego przez zapisy rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2018/762. Należy także podkreślić, że przewoźnik, który nie jest w stanie nadzorować przestrzegania odpowiedniego czasu wypoczynku maszynistów pracujących również u innego pracodawcy, nie powinien korzystać z ich usług.
Podstawy prawne:
- Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym;
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r. poz. 1320 z późn. zm.);
- Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2018/762 z dnia 8 marca 2018 r. ustanawiającego wspólne metody oceny bezpieczeństwa w odniesieniu do wymogów dotyczących systemu zarządzania bezpieczeństwem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/798 oraz uchylające rozporządzenia Komisji (UE) nr 1158/2010 i (UE) nr 1169/201 (Dz.U. L 129 z 25.5.2018, s. 26);
- Rozporządzenie Komisji (UE) Nr 1158/2010 z dnia 9 grudnia 2010 r. w sprawie wspólnej metody oceny bezpieczeństwa w odniesieniu do zgodności z wymogami dotyczącymi uzyskania kolejowych certyfikatów bezpieczeństwa (Dz. Urz. UE z 2010 r. Nr L 326/11);
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz. Urz. UE z 2016 r. Nr L 119/1).