Nawigacja

Aktualności

Informacja

Strona znajduje się w archiwum.

System przytwierdzeń stosowany w nawierzchni bezpodsypkowej – przypomnienie o wymaganiach

08.08.2019

System przytwierdzeń stosowany w nawierzchni bezpodsypkowej wymaga uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu. Dotyczy to również rozwiązań stosowanych na bocznicach.

Funkcjonalnie nawierzchnie bezpodsypkowe pełnią identyczną rolę jak elementy nawierzchni konwencjonalnej (podsypkowej), tzn. przenoszą obciążenia taboru kolejowego z szyn na podtorze. Podstawową różnicą pomiędzy tymi rozwiązaniami stanowi eliminacja podsypki, w wyniku czego m.in. zmniejsza się podatność toru na trwałe odkształcenia.

W nawierzchniach bezpodsypkowych stosuje się zróżnicowane sposoby przytwierdzenia szyny, np. mocowanie szyny w kanale szynowym, mocowanie węzła kotwiącego na ‘płycie betonowej lub na podporze szynowej. Inna konstrukcja systemu przytwierdzenia wymusza analizę czynników, które mogą powodować zagrożenia niewystępujące lub występujące w innej skali przy klasycznej, podsypkowej nawierzchni kolejowe. Do tego rodzaju czynników można zaliczyć m.in. odwodnienie nawierzchni kolejowej, rezystancję elektryczną, zastosowanie produktów chemii budowlanej w celu zamocowania szyny w kanale szynowym, inną pracę nawierzchni pod obciążeniem czy sposób tłumienia drgań.

Kiedy typ systemu przytwierdzeń zastosowany w nawierzchni bezpodsypkowej musi być objęty świadectwem dopuszczenia do eksploatacji typu?

W rozdziale 3 rozporządzenia 720[1] wskazano rodzaje budowli, dla których wymagane jest uzyskanie świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu, przy czym obowiązek ten zależy od rodzaju infrastruktury, na której zabudowane są dane typy budowli. Obowiązek uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu dla systemu przytwierdzeń dotyczy:

  1. sieci kolejowych albo ich części nieobjętych obowiązkiem stosowania technicznych specyfikacji interoperacyjności (TSI);
  2. podsystemów (inwestycji) dla których zostało przyznane odstępstwa od obowiązku stosowania TSI;
  3. infrastruktury metra;
  4. infrastruktury kolejowej obejmującej linie kolejowe o szerokości torów mniejszej niż 1435 mm;
  5. bocznic kolejowych;
  6. sieci kolejowych, które są funkcjonalnie wyodrębnione z systemu kolei i przeznaczone tylko na potrzeby pasażerskich przewozów lokalnych, oraz miejskich lub podmiejskich.

Rozporządzenie 720 nie rozróżnia systemów przytwierdzeń względem nawierzchni, w jakiej są zabudowywane. Oznacza to, że system przytwierdzeń jest objęty obowiązkiem uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji typu zarówno w przypadku nawierzchni bezpodsypkowej, jak i klasycznej.

Kiedy typ systemu przytwierdzeń zastosowany w nawierzchni bezpodsypkowej nie musi być objęty deklaracją zgodności?

Linie kolejowe objęte wymaganiami TSI INF[2] stanowią przypadek, o którym mowa w art. 22f ust. 11 pkt 3 w związku z art. 25d ust. 1 pkt 3 ustawy o transporcie kolejowym (u.t.k.). Tym samym do takich inwestycji zastosowanie znajdzie § 6 rozporządzenia 720, który nie wymienia systemu przytwierdzeń wśród budowli podlegających obowiązkowi uzyskania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji. W efekcie w przypadku inwestycji objętych wymaganiami TSI INF brak świadectwa dopuszczenia do eksploatacji dla systemu przytwierdzeń (deklaracji zgodności z typem) nie stanowi nieprawidłowości.

Zgodnie z TSI INF system przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej nie jest składnikiem interoperacyjności w podsystemie infrastruktura. Dla takiego wyrobu nie będzie wymagane wystawienie deklaracji zgodności WE, a także przeprowadzenie związanej z tym procedury oceny zgodności na poziomie składnika interoperacyjności.

Jakie wymagania powinien spełniać system przytwierdzeń zastosowany w nawierzchni bezpodsypkowej?

Wymagania dla systemów przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej stosowanych na sieciach kolejowych nieobjętych obowiązkiem stosowania TSI oraz w inwestycjach, dla których przyznano odstępstwo (§ 7 rozporządzenia 720) określone są w Liście Prezesa UTK[3]. W ramach tych wymagań przywołana jest norma PN-EN 13481-5[4]. Oznacza to, że system przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej stosowany w tych przypadkach musi spełniać wymagania tej normy.

Wykazanie, że system przytwierdzeń stosowany w nawierzchni bezpodsypkowej zabudowywanej w odnośnych przypadkach spełnia wymagania normy PN-EN 13481-5 konieczne jest do wystawienia deklaracji zgodności z typem. Dotyczy to nawet sytuacji, gdy typ systemu przytwierdzeń nie został zbadany na zgodność z ww. normą w procesie wydania świadectwa dopuszczenia do eksploatacji (np. dlatego, że wersja Listy Prezesa UTK obowiązująca w dniu wydania świadectwa nie przewidywała takiego wymogu). Wynika to z faktu, że wyrób musi spełniać wymagania obowiązujące w dniu jego wprowadzenia do obrotu, a nie w dniu wydawania świadectwa dopuszczenie do eksploatacji typu.

Rekomendowane jest zatem, aby wykonawca inwestycji wymagał od swojego dostawcy, aby dostarczane systemy przytwierdzeń objęte były deklaracją zgodności z typem wskazującą wprost, ze wyrób spełnia wymagania normy PN-EN 13481-5.

Inaczej sytuacja wygląda w stosunku do systemów przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej stosowanych na infrastrukturze bocznic kolejowych, metra, kolei wąskotorowych i sieci kolejowych, które są funkcjonalnie wyodrębnione z systemu kolei (§ 8 - 11 rozporządzenia 720). Dla tej części systemu kolei nie są sprecyzowane wymagania w ramach Listy Prezesa UTK (zgodnie z art. 25d ust. 1 u.t.k.).

Powyższe nie zwalania producenta z realizacji obowiązków wynikających z systemu oceny zgodności. Odpowiedzialnością każdego producenta (wyrobu, podsystemu) jest wykazanie zgodności z wymaganiami zasadniczymi, nawet jeśli konkretne specyfikacje, czy normy nie są narzucone przepisami prawa.

System oceny zgodności tworzą zasady, procedury oraz normy określające sposób przeprowadzania oceny zgodności, oraz wymagania dotyczące wyrobów podlegających ocenie zgodności. Stosowanie norm zharmonizowanych do oceny zgodności jest dobrowolne. Jednak domniemywa się, że wyrób spełnia określone wymagania, jeżeli jest zgodny z postanowieniami norm zharmonizowanych lub ich częściami. Odzwierciedlenie powyższego podejścia znajduje się w art. 5, art. 7 ust. 2, art. 10 ust.1 i art. 13 ustawy o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku z dnia 13 kwietnia 2016 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 544).

Z zastosowaniem systemu przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej wiąże się szereg specyficznych aspektów związanych z wymaganiami zasadniczymi, dlatego niezbędne jest odwołanie do adekwatnego dokumentu odniesienia w ramach oceny zgodności. W szczególności norma 13481-5 bierze pod uwagę specyfikę rozwiązań stosowanych w nawierzchni bezpodsypkowej i w związku z tym może służyć jako źródło wymagań.

Podsumowując rekomendowane jest, aby systemy przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej stosowane na bocznicy kolejowej, w metrze, na kolejach wąskotorowych i sieciach kolejowych, które są funkcjonalnie wyodrębnione z systemu kolei spełniały wymagania i podlegały weryfikacji w oparciu o normę PN-EN 13481-5.

Jakie wymagania powinien spełniać system przytwierdzeń zastosowany w nawierzchni bezpodsypkowej na infrastrukturze objętej TSI?

Jak już wskazano powyżej, zgodnie z TSI INF system przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej nie jest traktowany jako składnik interoperacyjności. Inwestycje infrastrukturalne realizowane w oparciu o TSI INF, w których jest zabudowywany system przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej nie są pozostawione bez nadzoru. Nad prawidłowością i bezpieczeństwem rozwiązań zastosowanych w takim przypadku czuwa jednostka notyfikowana, która przeprowadza weryfikację WE podsystemu „Infrastruktura”. Sprawdzeniu w tym kontekście podlegają m.in. parametry dotyczące „Wytrzymałości toru na obciążenia pionowe” (pkt 4.2.6.1 TSI INF), „Wzdłużnej wytrzymałości toru” (pkt 4.2.6.2 TSI INF) oraz „Poprzecznej wytrzymałości toru” (pkt 4.2.6.3 TSI INF), a więc parametry, które weryfikują czy cała konstrukcja toru, obejmująca także system przytwierdzenia szyn, spełnia wymagania wytrzymałościowe.

Mając na uwadze powyższe oraz argumentację z pkt IV komunikatu, również w obszarze stosowania systemu przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej w ramach inwestycji realizowanych z uwzględnieniem wymagań TSI za rekomendowane należy uznać sprawdzenie systemu przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej w oparciu o normę PN-EN 13481-5.

Z inicjatywy UTK w Ministerstwie Infrastruktury toczą się pracę nad zmianą rozporządzenia 720. Ich celem jest przyjęcie takich rozwiązań, aby również system przytwierdzeń zastosowany w nawierzchni bezpodsypkowej na infrastrukturze objętej TSI był objęty zakresem rozporządzenia 720 oraz podlegał ocenie na zgodność z wymaganiami Listy Prezesa UTK.

Systemy przytwierdzeń w nawierzchni bezpodsypkowej

 

Obowiązek uzyskania świadectwa

Obowiązek stosowania Listy Prezesa UTK, w tym normy PN-EN 13481-5

Rekomendacja stosowania normy PN-EN 13481-5

Sieci objęte obowiązkiem stosowania TSI

 

 

X

Sieci kolejowe albo ich części nieobjęte obowiązkiem stosowania TSI

X

X

 

Podsystemy dla których zostało przyznane odstępstwa od obowiązku stosowania TSI

X

X

 

Infrastruktura metra

X

 

X

Infrastruktura kolei wąskotorowej

X

 

X

Bocznice kolejowe

X

 

X

Sieci kolejowe, które są funkcjonalnie wyodrębnione z systemu kolei i przeznaczone tylko na potrzeby pasażerskich przewozów lokalnych, oraz miejskich lub podmiejskich

X

 

X

 

[1] rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 13 maja 2014 r. w sprawie dopuszczania do eksploatacji określonych rodzajów budowli, urządzeń i pojazdów kolejowych (Dz. U. z 2014 r., poz. 720)

[2] rozporządzenia Komisji (UE) Nr 1299/2014 z dnia 18 listopada 2014 r. dotyczące technicznych specyfikacji interoperacyjności podsystemu „Infrastruktura” systemu kolei w Unii Europejskiej (Dz. Urz. L 356 z 12 grudnia 2014 r., s. 1 z późn. zm.)

[3] Lista Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego w sprawie właściwych krajowych specyfikacji technicznych i dokumentów normalizacyjnych, których zastosowanie umożliwia spełnienie zasadniczych wymagań dotyczących interoperacyjności systemu kolei z 19 stycznia 2017 r.

[4]  PN-EN 13481-5: Kolejnictwo -- Tor -- Wymagania eksploatacyjne systemów przytwierdzeń -- Część 5: Systemy przytwierdzeń w torze o nawierzchni bezpodsypkowej z szyną zamocowaną na płycie lub z szyną zamocowaną w kanale szynowym

do góry