Na koniec czerwca 2018 r. zatrudnionych było 17 450 maszynistów. Przez rok ich liczba wzrosła o 500 osób. Maszynistą nazywamy każdego prowadzącego pojazd kolejowy. Do tej grupy zaliczamy następujące stanowiska: maszynista z licencją i świadectwem, maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista zakładowy, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, kierowca drezyny i wózka motorowego, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca maszyn do kolejowych robót budowlanych, które nie są przeznaczone do jazdy po czynnych torach stacyjnych i szlakowych, prowadzący pociągi lub pojazdy kolejowe. Gdyby uwzględnić wyłącznie osoby pracujące na stanowiskach maszynisty lub maszynisty pojazdu trakcyjnego, to zatrudnionych było 14 912 osób.
Najliczniejsi wśród maszynistów są pracownicy w wieku 55-60 lat. Ponad połowa maszynistów ma 50 lat, lecz można zauważyć spadek udziału osób powyżej 60 roku życia i niewielki wzrost udziału osób poniżej 30 roku życia oraz w wieku 30-40 lat. Jednak nadal brak jest zastępowalności pokoleń, a zatem najmłodsi maszyniści stanowią najmniej liczną grupę, trzykrotnie mniejszą w stosunku do liczby maszynistów zbliżających się do wieku emerytalnego. Statystyczny maszynista ma 48 lat, najmłodszy 21, najstarszy 74 (maszynista zakładowy). W przypadku maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynisty z licencją i świadectwem), najmłodszy ma 22 lata, a najstarszy 73. W ciągu 5 lat, z uwagi na osiągnięcie wieku emerytalnego z zawodu będzie mogło odejść ok. 5 tys. maszynistów.
Zgodnie z danymi w Rejestrze maszynistów, 18 kobiet wykonuje zawód maszynisty z czego aż 14 zatrudnionych jest w spółce „Przewozy Regionalne”. 35 kobiet ma wydane licencje maszynisty i przeszły badania w celu uzyskania świadectwa maszynisty. Średnia wieku wśród kobiet posiadających licencję maszynisty wynosi 34 lata.
Jak zostać maszynistą?
By samodzielnie prowadzić pociągi należy posiadać licencję i świadectwo maszynisty. Aby uzyskać licencję maszynisty trzeba:
- przejść szkolenie (niespełna 300 godz.) i zdać egzamin w podmiocie wpisanym do rejestru ośrodków szkolenia i egzaminowania maszynistów i kandydatów na maszynistów prowadzonego przez Prezesa UTK;
- przejść badania lekarskie w podmiocie uprawnionym do przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych oraz orzekania w celu sprawdzenia spełnienia wymagań zdrowotnych, fizycznych i psychicznych, niezbędnych do uzyskania licencji maszynisty oraz świadectwa maszynisty, a także zachowania ich ważności wpisanym na listę Prezesa UTK;
- ukończyć 20 lat;
- posiadać wykształcenie co najmniej zasadnicze zawodowe;
- być niekaranym za przestępstwo popełnione umyślnie.
Licencję wydaje Prezes UTK. Wniosek można zgłosić za pośrednictwem interaktywnego formularza SOLM.
By uzyskać świadectwo trzeba zatrudnić się u przewoźnika kolejowego lub zarządcy infrastruktury (pracodawcę warto znaleźć już przed rozpoczęciem szkolenia na licencję maszynisty). Pracodawca skieruje kandydata na maszynistę na kolejne badania lekarskie oraz na szkolenie do ośrodka szkolenia i egzaminowania (maksymalnie 2480 godz.) w celu zapoznania się z typami pojazdów kolejowych i infrastrukturą kolejową.