Kolej jest jednym z najbezpieczniejszych środków transportu. Najwięcej wypadków kolejowych – bo prawie dwie trzecie - to zdarzenia niezależne od systemu kolejowego. Głównie są to wypadki na przejazdach i na dzikich przejściach. Statystyki wypadków na przejazdach niepokoją. W 2016 roku na przejazdach (z uwzględnieniem bocznic) było 228 wypadków. W ich wyniku zginęły 53 osoby, a 34 zostało ciężko rannych. Przyczyną dużej części wypadków jest niezachowanie szczególnej ostrożności przez kierujących samochodami czy przechodzenie przez tory w miejscach niedozwolonych. By poprawić bezpieczeństwo UTK podejmuje wiele działań edukacyjnych, współpracuje z rynkiem i innymi instytucjami oraz sprawuje nadzór nad bezpieczeństwem ruchu kolejowego.
Urząd stara się podnosić świadomość zagrożeń wśród społeczności lokalnych w miejscach, gdzie często dochodzi do wypadków. Wspólnie z Inspekcją Transportu Drogowego przygotował poradnik dla kierowców zawodowych. Przypominamy, że na przejeździe kolejowym każdy kierowca powinien zachować szczególną ostrożność. Musi pamiętać, że czerwone światło – nawet pulsujące – oznacza to samo, co czerwone na normalnym sygnalizatorze drogowym. Nie wolno omijać półrogatek ani wjeżdżać na przejazd, dopóki zapory się nie podniosą i przestanie świecić czerwone światło.
Nawiązaliśmy współpracę z Komendantem Głównym Policji w celu wdrożenia programu „Zero tolerancji” dla osób przekraczających przejazdy kolejowo-drogowe w sposób zagrażający bezpieczeństwu. Współpracujemy również z Krajową Radą Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego czy włączamy się w akcję „Bezpieczny Przejazd”. Ważna jest też edukacja najmłodszych. UTK edukuje dzieci i młodzież w ramach programu „Kolejowe ABC”. W ostatnich dniach Urząd otrzymał blisko 23,5 mln zł dofinansowania unijnego na ten cel. – Teraz akcję uda się rozszerzyć– cieszy się Ignacy Góra, Prezes UTK. - Akcja zwiększy bezpieczeństwo najmłodszych, ale efekty powinna przynieść też za kilka lat, kiedy uczestnicy lekcji zaczną korzystać z dróg jako kierowcy – dodaje. „Kolejowe ABC” to interaktywne lekcje w trakcie których przedstawiane są zasady poprawnego zachowania na terenie kolejowym.
Problem wypadków na przejazdach wynika również z tego, że Polska charakteryzuje się największym zagęszczeniem przejazdów w Europie. Przejazd występuje średnio co 1,8 km. Do największej liczby zdarzeń dochodzi na przejazdach kategorii D czyli niestrzeżonych. By poprawić bezpieczeństwo zarządcy infrastruktury kolejowej powinni współdziałać z samorządowcami.
Prezes UTK wystąpił do organów zarządzających drogami oraz organizacji samorządowych o zwrócenie szczególnej uwagi na prawidłowe oznakowanie i stan techniczny dróg w obrębie przejazdów. - Wypadki w tych miejscach są zapisywane na konto kolei, podczas gdy część nieprawidłowości, które do nich doprowadziły wynika z przyczyn niezależnych od kolei. Najlepszym rozwiązaniem, które zapewnia duże bezpieczeństwo i nie ogranicza ruchu samochodowego to tunele i wiadukty nad torami – stwierdza Ignacy Góra, Prezes UTK. Częste uchybienia to niewłaściwe usytuowanie przejazdów, trudności w uzyskaniu przez zarządców infrastruktury od zarządców dróg np. wyników pomiaru natężenia ruchu oraz brak współpracy i wzajemnego informowania się zarządców infrastruktury kolejowej, policji, zarządców dróg o przeprowadzanych kontrolach.
UTK zachęca, aby zarządca infrastruktury drogowej po stwierdzeniu nieprawidłowości na przejeździe poinformował o tym właściwego zarządcę infrastruktury kolejowej lub UTK. Zarządcy dróg mogą także uczestniczyć w pracach specjalnego zespołu zadaniowego powołanego w urzędzie i zgłaszać swoje inicjatywy poprawiające bezpieczeństwo na przejazdach.
Inspektorzy UTK rocznie kontrolują około czterystu przejazdów. Sprawdzają stan techniczny, utrzymanie oraz odpowiednią klasyfikację skrzyżowań linii kolejowych z drogami. Szczególny nacisk kładziony jest na kontrolę miejsc, w których doszło do wypadków. Prezes UTK wydał wiele zaleceń pokontrolnych, dzięki czemu poprawił się poziom bezpieczeństwa na skontrolowanych przejazdach. Wyeliminowano potencjalne zagrożenia związane z niewłaściwym utrzymaniem infrastruktury kolejowej np. brak tzw. trójkąta widoczności. Wskazywanie zagrożeń ma też zwiększyć świadomość uczestników rynku kolejowego.
Świadomość zagrożeń bezpieczeństwa UTK zwiększa również dzięki działaniom promującym kulturę bezpieczeństwa. W tym celu powstała Deklaracja w Sprawie Rozwoju Kultury Bezpieczeństwa w Transporcie Kolejowym. Podpisało się pod nią 127 sygnatariuszy. Na kulturę bezpieczeństwa składają się w szczególności: szczere i otwarte postępowanie ze słabymi punktami, ukierunkowanie na znalezienie rozwiązań; odchodzenie od przypisywania winy; zgłaszanie wszelkiego rodzaju nieprawidłowości i błędów oraz zero tolerancji dla naruszeń przepisów prawa i procedur wewnętrznych. Chodzi też o niedyskryminacyjne podejście do osób i jednostek zgłaszających różnego rodzaju błędy i sytuacje istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa. – Prowadzimy działania nadzorcze, podnosimy świadomość kultury bezpieczeństwa wśród pracowników kolei, jednak równie istotne są działania po stronie niezwiązanej z systemem kolejowym czyli wśród kierowców i zarządców dróg – przyznaje Ignacy Góra, Prezes UTK.