Ocena ostateczna bezpieczeństwa ruchu kolejowego – zgodnie z art. 33 ust. 7 ustawy o transporcie kolejowym – będzie przedstawiona w lipcu br. w oparciu o raporty w sprawie bezpieczeństwa, które zgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy zarządcy i przewoźnicy kolejowi zobowiązani są przesłać w terminie do końca drugiego kwartału.
Podstawowymi elementami mającymi wpływ na stan bezpieczeństwa ruchu kolejowego są:
- stan techniczny infrastruktury kolejowej;
- stan techniczny taboru kolejowego;
- bezpieczeństwo na przejazdach kolejowych.
Ocena stanu bezpieczeństwa wynika z zaistniałych wypadków, ich przyczyn, skutków oraz występujących zagrożeń.
Wypadkiem kolejowym jest niezamierzone nagłe zdarzenie lub ciąg takich zdarzeń z udziałem pojazdu kolejowego, powodujące negatywne konsekwencje dla zdrowia ludzkiego, mienia lub środowiska.
Do wypadków zalicza się w szczególności: kolizje, wykolejenia, zdarzenia z udziałem osób spowodowane przez pojazd kolejowy będący w ruchu, pożar pojazdu kolejowego oraz zdarzenia na przejazdach kolejowych.
Liczba wypadków kolejowych jest pochodną wielkości wykonywanych przewozów, intensywności ruchu kolejowego i sprawności eksploatowanej sieci kolejowej. Obiektywny poziom bezpieczeństwa ruchu kolejowego określa miernik wypadków, czyli liczba wypadków przypadająca na 1 mln poc.-km.
Wypadki kolejowe w latach 2002 – 2007
Liczba wypadków pociągowych zmalała z 433 w roku 2006 do 428 w roku 2007, tj. o 1,2%. Z ogólnej liczby wypadków z pociągami:
- 422 miało miejsce w spółkach Grupy PKP;
- 6 wypadków miało miejsce na terenie pozostałych zarządców infrastruktury.
Liczba wypadków na przejazdach kolejowych w 2007 r., w porównaniu do 2006 r., wzrosła z 279 do 295. Wypadki te stanowią ok. 70% ogółu wypadków kolejowych i powodują znaczne liczby zabitych i rannych.
Stan techniczny nawierzchni kolejowej
Stan techniczny nawierzchni kolejowej będącej w dyspozycji PKP PLK S.A. nadal ulega dekapitalizacji z uwagi na niedostateczną, w stosunku do potrzeb, ilość wykonywanych robót utrzymaniowo – naprawczych.
Wynikające z cykli naprawczych roczne potrzeby napraw głównych torów wynoszą ok. 1390 km, natomiast w 2007 roku wykonano ich 642,7 km (w roku 2006 – 380 km). Potrzeby roczne wymian rozjazdów wynoszą ok. 2490 szt., natomiast w roku 2007 wymieniono 446 rozjazdów (w roku 2006 tylko 242 rozjazdy).
Obiekty inżynieryjne
Ogółem w Polsce znajduje się ponad 31 200 budowli inżynieryjnych (mosty, wiadukty, tunele, przepusty i ściany oporowe), w tym na liniach czynnych 26 117. Stan tych obiektów jest ważnym czynnikiem wpływającym na ogólny stan linii kolejowych.
Dla zapewnienia właściwej eksploatacji, co roku robotami zapobiegawczymi powinno być objętych 25% wszystkich obiektów, natomiast konserwacją około 55%. W przypadku braku możliwości wykonania wymaganych robót, dla zachowania bezpieczeństwa ruchu, wprowadzane są ograniczenia prędkości, które zmniejszają oddziaływania dynamiczne.
Łącznie na sieci kolejowej na koniec 2007 r. obowiązywało 5238 ograniczeń, co w stosunku do 4855 notowanych w końcu 2006 roku oznacza wzrost o 383 ograniczenia.
Stan techniczny taboru kolejowego
W 2007 r. wdrożono szereg działań w zakresie poprawy bezpieczeństwa ruchu kolejowego pod względem sprawności taboru. W stosunku do roku poprzedniego zanotowano zmniejszenie liczby wypadków pociągowych z 26 do 18 z powodu wad technicznych lokomotyw oraz spadek liczby wypadków – z 19 do 16 – z powodu usterek technicznych wagonów.
Nadal poważnym problemem jest znaczne wyeksploatowanie pojazdów trakcyjnych, o czym świadczy średni wiek eksploatacji, który dla lokomotyw elektrycznych i spalinowych przekracza 30 lat, a dla wagonów towarowych 25 lat. Ponadto tabor w większości posiada przestarzałe rozwiązania techniczne.
W taborze pasażerskim średni wiek w eksploatacji wynosi:
- ponad 29 lat dla taboru w ruchu regionalnym;
- ponad 22 lata dla taboru w ruchu dalekobieżnym.
Przejazdy kolejowe
W 2007 r. liczba przejazdów u zarządcy infrastruktury PKP PLK S.A. na liniach eksploatowanych nie uległa zmianie, natomiast nastąpiła zmiana kategorii:
- kat. A (z rogatkami) – zmniejszenie o 59 szt. (z 2893 do 2834), tj. spadek o 2 %;
- kat. B (z półrogatkami i samoczynną sygnalizacją przejazdową) – zwiększenie o 59 szt. (z 502 do 561), tj. wzrost o 11,7 % .
Liczba wypadków na przejazdach kolejowych w 2007 r. wzrosła o 5,7%. Wypadki te w około 98% są zawinione przez użytkowników dróg.
W 2007 r. w wypadkach tych zginęły 43 osoby (w 2006 roku - 32) i 86 osób zostało rannych (w 2006 roku - 91).
Analiza tych wypadków wykazała ponad 2–krotnie większą częstotliwość wypadków (liczba wypadków na 100 przejazdów danej kategorii) na przejazdach z czynnym zabezpieczeniem (kategoria „B” – automatyczne półrogatki i sygnalizacja świetlna oraz kategoria „C” – sygnalizacja świetlna) w stosunku do przejazdów niestrzeżonych – kategoria „D”, co świadczy o rażącym nieprzestrzeganiu przepisów o ruchu drogowym przez kierowców.
Poprawa bezpieczeństwa ruchu na przejazdach kolejowych wymaga podjęcia m. in. następujących działań:
- obserwacji, w tym filmowania oraz wzmożonych kontroli przejazdów, na których nagminnie dochodzi do naruszania przepisów;
- oznaczania szczególnie niebezpiecznych przejazdów kolejowych tablicami informacyjnymi z wyszczególnioną liczbą wypadków na tych przejazdach oraz liczbą zabitych i rannych;
- zwiększenia tempa modernizacji poprawiających stan techniczny przejazdów oraz urządzeń na tych przejazdach.
Bezpieczeństwo przewozu towarów niebezpiecznych
Rocznie na liniach kolejowych w Polsce przewożonych jest około 20 mln ton towarów niebezpiecznych. W 2007 r. odnotowano 38 zdarzeń bez poważnych skutków z taborem załadowanym towarami niebezpiecznymi, w roku poprzednim - 40. Stan bezpieczeństwa tych przewozów należy ocenić jako zadowalający.Jeden wypadek podczas przewozu koleją towarów niebezpiecznych miał miejsce w dniu 1 grudnia 2007 r. na stacji Inowrocław. Rewident taboru dokonujący oględzin technicznych składu pociągu stwierdził wyciek kwasu chlorowodorowego (kwas ten nie jest zaliczany do grupy towarów szczególnie niebezpiecznych). Z wagonu cysterny wyciekło około 200 litrów kwasu, a powodem tego była nieszczelność zaworu w dolnej części zbiornika.
Kontrole w zakresie bezpieczeństwa transportu kolejowego
W roku 2007 pracownicy Urzędu Transportu Kolejowego w ramach sprawowanego nadzoru nad eksploatacją i utrzymaniem linii kolejowych i pojazdów kolejowych oraz bezpieczeństwem ruchu kolejowego przeprowadzili łącznie 471 kontroli na terenie zarządców infrastruktury, u przewoźników kolejowych oraz u użytkowników bocznic kolejowych, co stanowi znaczny wzrost ilości tych kontroli w stosunku do 2006 roku.
Stan bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2007 roku wskazuje na konieczność podjęcia szerokich działań profilaktycznych zmierzających do likwidacji różnych potencjalnych zagrożeń.